We verzamelen in het stadhuismuseum en als we binnen lopen zien we vrijwel direct het prominent aanwezige zwaard van de scherprechter, lees: de beul van Gravensteen. Het museum heeft vast veel fascinerende verhalen te onthullen maar vandaag gaan wij die niet ontdekken. Wij komen namelijk voor een bezoek aan de gevangenis Gravensteen. We lopen langs het oudste huis van Zierikzee (1425) via het hoogste punt van de stad richting het vroegere marktplein. De trapgevel met smeedijzeren sierankers en de opvallende traliekorven voor de ramen doen vermoeden dat het om een voornaam gebouw gaat. Als we Gravensteen betreden doen we dat via de springplank naar het schavot. Wat een luguber idee dat veroordeelden over dezelfde stenen liepen als wij nu doen maar dat het voor hen de allerlaatste stappen waren. Tot 1739 was het zelfs volksvermaak om een ophanging bij te wonen en precies daarom werd de zwaarste straf voltrokken op donderdag(marktdag) of zaterdag zodat de verhanging van publiek verzekerd was.
Piet neemt ons mee de wereldwinkel in die nu is gehuisvest in Gravensteen. Achterin de ruimte zien we een deur die tot de verbeelding spreekt. Even lijkt het me logisch dat Perkamentus zelf de deur open zal doen maar Piet blijkt een goede stand in. Direct achter de deur bevindt zich een houten gedraaide trap die erg onstabiel voelt doordat de treden enorm zijn uitgesleten. Hoeveel mensen zouden ons in al die jaren wel niet zijn voor gegaan? Hoe zouden ze er uitgezien hebben en met hoeveel stress zouden ze deze trap hebben betreden?
Boven zien we de gijzelkamer, de isoleercel maar ook de strafkamer en de ziekenkamer. Onder de indruk bekijken we de ruimtes en we kunnen niet anders dan gefascineerd naar de namen en de tekeningen kijken die in de eikenhouten wanden zijn gekerfd. In de gijzelkamer vertelt Piet dat er toentertijd zo’n 40 mensen in deze kleine ruimte op elkaar gepropt wachtten op hun proces. In de hoek staat een pot die ongetwijfeld de bron vormde voor een lucht die zich vermengde met de geur van zweet, testosteron en adrenaline. Misschien maar goed dat er toen nog geen glas in de kozijnen zat. Al zullen de weersinvloeden onmiskenbaar voor extra uitdagingen hebben gezorgd. De kamer ernaast is de strafkamer en heeft het decor gevormd voor de martelscenes uit de film “Michiel de Ruyter”.
Gemarteld werd hier ook. Piet vertrouwt ons toe dat er ook in de kelder van dit historische pand flink gemarteld is. Dit sinistere deel van de gevangenis is voor het publiek afgesloten en dat is misschien maar goed ook. Het doet me er aan denken dat ik gelezen heb dat in 2013 hier in Gravensteen onderzoek is gedaan naar paranormale activiteiten. Onderzoekers hebben toen ook de kelder betreden. Er werden twee orbs (onverklaarbare lichtbronnen) op foto vast gelegd. Het zouden entiteiten geweest kunnen zijn volgens de onderzoekers. Maar ook werden op EVP (Electronic Voice Phenomena) drie stemmen vast gelegd. Genoeg informatie om de kriebels te krijgen en elke legende kracht bij te zetten.
Rond 1630 werd de gevangenis “opgeleukt” door de eerste Duinkerker Kapers die gevangen werden genomen door de Zeeuwen. Zeevaarders in kleurrijke uniformen vormde een interessant contrast met het gebruikelijke gespuis dat vast zat. De muurtekeningen laten duidelijk zien hoe deze zeevaarders er uit moeten hebben gezien. Ze bleken bovendien bijzonder nuttig omdat ze uitgeruild konden worden tegen gevangen genomen Zeeuwse zeevaarders.
Ruim een eeuw later werd misschien wel de bekendste gevangene van Gravensteen toegevoegd aan de indrukwekkende historie. Het was tijdens Pinksteren in 1777 toen een ordinaire caféruzie volledig uit de hand liep. Herbergier Flip Dito verzocht zelfs assistentie van het gezag. Toen de politieagent ter plaatse kwam (onderschout genoemd in die tijd) wierp hij de 33-jarige Jan Machielse van der Made Rap tegen de grond, beter bekend als visser Jan Rap. In de heftige worsteling die volgde stak Jan de onderschout met een mes in zijn been. Nog geen drie uur later liet de arme man het leven en Jan had een moord op een politieagent op zijn geweten. Hij werd ter dood veroordeeld maar dat werd later omgezet naar brandmerking en verbanning uit Holland, Zeeland en West-Friesland. Dat hij zich niet aan de verbanning heeft gehouden kostte hem 10 jaar later als nog zijn kop. Op 7 mei 1789 werd hij namelijk opnieuw veroordeeld tot de galg. Zijn lichaam werd later opgehangen aan de buitengalg in de galgenpolder als aas voor de vogels. Zelfs nu nog wordt de uitdrukking “Jan Rap en zijn maat” gebruikt om louche types te duiden. Zijn bekendheid heeft hem zelf helaas weinig goeds gebracht.
Verhalen van vroeger die tot leven komen en onze verbeelding prikkelen zijn souvenirs die weinig kosten maar heel waardevol zijn. De rondleiding neemt maar een uurtje in beslag maar levert zeker een paar uur gesprekstof op. Heerlijk voor op één van de terrasjes in Zierikzee die ook meer dan de moeite waard zijn. Absoluut een aanrader voor jong en oud! En de volgende keer komen we terug voor meer verhalen uit het Stadhuismuseum. Voor meer informatie https://exclusiefzeeland.nl/activiteiten/gevangenis-gravensteen/
Liefs,
Anna